เดือนมิถุนายนที่ผ่านมา ‘สวนสาธารณะเซ็นทรัลพาร์ก’ สวนสาธารณะสำคัญของนิวยอร์กและนับเป็นสวนที่เป็นตัวอย่างให้กับสวนในเมืองทั่วโลก
เซ็นทรัลพาร์กได้ทำการปรับปรุงอาคารที่เรียกว่าโรงหมากรุกหรือ Chess & Checkers House ตัวอาคารเดิมถือเป็นอาคารประวัติศาสตร์ สร้างขึ้นในปี 1952 เป็นช่วงที่เซ็นทรัลพาร์กกำลังซ่อมแซมและปรับปรุงเพิ่มสาธารณูปโภคภายในพื้นที่
ความน่าสนใจของโรงหมากรุกในเซ็นทรัลพาร์ก คือภาพของสวนสาธารณะของเมืองที่มีพื้นที่สำหรับกิจกรรมต่างๆ หนึ่งในนั้นคือการเปิดพื้นที่เพื่อการเล่น โดยเฉพาะการเล่นเกมกระดาน หมากรุกนับเป็นหนึ่งในกิจกรรมที่อยู่ในพื้นที่สาธารณะ เป็นกิจกรรมที่มีอยู่ในหลายสวนสาธารณะทั่วโลก สำหรับพื้นที่สาธารณะแล้ว การมีกระดานหมากรุกง่ายๆ คือพื้นที่สำหรับการเล่นร่วมกัน นับเป็นอีกหนึ่งกลยุทธ์และบทบาทของพื้นที่เมืองที่จะเปิดความสัมพันธ์ สันทนาการรวมถึงบรรยากาศของเมืองได้อย่างสำคัญ
City Cracker ชวนไปรู้จักโรงหมากรุกของเซ็นทรัลพาร์ก และพื้นที่เล่นหมากรุกในหลายสวนสำคัญทั่วโลก รวมไปถึงความพิเศษของการมีพื้นที่เล่นหมากรุกและพื้นที่เล่นเกมอื่นๆ ที่นับเป็นหนึ่งในกิจกรรมที่อยู่ในสวนสาธารณะมาอย่างยาวนาน
ศาลาหมากรุกแปดเหลี่ยมและพื้นที่สำหรับเด็ก
เซ็นทรัลพาร์กเป็นโปรเจกต์ขนาดยักษ์ของนิวยอร์ก จากการเปิดบริการในช่วงปี 1860 หลังจากนั้นก็มีการปรับปรุงหลายครั้ง หลังจากเปิดให้บริการ ตัวสวนถูกหนังสือพิมพ์วิจารณ์ว่าไม่มีพื้นที่สำหรับเด็กๆ ในการปรับปรุงสวนช่วงทศวรรษ 1950 ทางสวนจึงเปิดพื้นที่เฉพาะสำหรับเด็กเป็นพื้นที่ขนาดใหญ่เรียกว่า Children’s District ในพื้นที่ของเด็กมีพื้นที่สำคัญย่อยๆ มีลานเล่น อาคารสำหรับเด็กและพี่เลี้ยง หนึ่งในนั้นมีโซนชื่อ Kinderberg เป็นโซนภูเขาจำลอง มีซุ้มโครงสร้างไม้ที่ดูเป็นป่าสำหรับผจญภัยและพักผ่อนในช่วงหน้าร้อน
ที่โซน Kinderberg มีการสร้างอาคารทรงแปดเหลี่ยมและกำหนดให้เป็นอาคารหรือพื้นที่สำหรับเล่นหมากรุก ตัวพื้นที่ค่อยๆ ถูกทิ้งร้างลงและเหลือบทบาทเป็นเพียงศูนย์บริการ จนในช่วงปี 2023 ทางสวนเริ่มฟื้นฟูโซนเด็กและฟื้นฟูประวัติศาสตร์การใช้งานเดิม จนล่าสุดพื้นที่โรงหมากรุกก็กลับมาให้บริการในฐานะพื้นที่เล่นหมากรุกอีกครั้ง พร้อมกันทางสวนเปิดศูนย์บริการที่ให้บริการเกี่ยวกับหมากรุกมีทั้งการจัดสอน จัดกิจกรรมและบริการยืมอุปกรณ์เพื่อเล่นที่โต๊ะหมากรุกที่บริการไว้
หมากรุกเป็นกีฬาเก่าแก่ แต่กระแสของหมากรุกคือการกลายเป็นกีฬาระดับสากล เช่น การเกิดขึ้นของสมาคมหมากรุกอาชีพและสมาพันธ์หมากรุกระดับนานาชาติ รวมถึงการเปิดการแข่งขันในระดับโลกปี 1886 หมากรุกนับเป็นเกมกระดานที่มักเป็นโต๊ะกลางแจ้งมีลายตารางมาตราฐาน นอกจากเซ็นทรัลพาร์กแล้วสวนสำคัญ เช่น วอชิงตันสแควร์ ยูเนียนสแควร์ก็มีการติดตั้งโต๊ะหมากรุกไว้
สำหรับบ้านเรา นวัตกรรมสำคัญที่เราคุ้นเคยกันดีคือโต๊ะม้าหิน มาตรฐานของโต๊ะม้าหินที่เราพบได้แทบทุกที่ เป็นโต๊ะกลางแจ้งส่วนกลางหรือพื้นที่สาธารณะ โต๊ะเหล่านี้มักมีตารางง่ายๆ เป็นลายประดับโต๊ะเสมอ สำหรับบ้านเราอาจจะง่ายดายกว่านั้นคือไม่จำเป็นต้องมีตัวหมากรุก เพื่อเป็นการสันทนาการและฝึกสมองยามว่าง เพียงแค่เรานำเอาฝาจีบรวบรวมจนได้จำนวน ก็สามารถเปิดเกมกระดานเล่นอย่างง่ายเป็นหมากฮอสได้
หมากรุกกับพื้นที่สาธารณะ
หมากรุกนับเป็นทั้งเกม และอีกด้านก็เป็นสุนทรียศาสตร์และมีมิติทางวัฒนธรรม กระดานหมากรุกเองก็มีความสวยงามและสะท้อนกิจกรรมทางปัญญาและทักษะ นอกจากการมีโต๊ะหมากรุกแล้ว หลายจัตุรัสหรือพื้นที่สาธารณะก็อาจออกแบบตารางหมากรุกขนาดใหญ่ไว้ และอาจมีตัวหมากรุกยักษ์ที่เอาไว้ทั้งประดับลาน หรือบางลานของยุโรปก็มีกิจกรรมเล่นหมากรุกยักษ์หรือหมากรุกที่ให้เราเข้าเป็นตัวหมากในเกมด้วย
ในแง่ของกิจกรรม แน่นอนว่าหมากรุกเป็นหนึ่งในเกมและสันทนาการ โดยรวมเกมในพื้นที่สาธารณะช่วยส่งเสริมสุขภาวะโดยรวม ช่วยฝึกสมอง และสร้างจุดเชื่อมโยงระหว่างผู้คน โต๊ะหมากรุกกลายเป็นพื้นที่เล่นที่นอกจากจะเป็นการเล่นในกลุ่มคนเดียวกันแล้ว เกมหมากรุกมักเป็นสะพานเชื่อมระหว่างคนวัยต่างๆ เช่น ผู้ใหญ่เองก็ได้เล่นหรือกระทั่งสอนเด็กๆ ในการเล่นเกมเก่าแก่นี้ หมากรุกเป็นเกมที่ช่วยส่งเสริมด้านตรรกะ มองเห็นความเป็นไปได้ เห็นความต่อเนื่องในการเดินหมากแต่ละตา ไปจนถึงการยอมรับความพ่ายแพ้
สิ่งที่พิเศษคือในเมืองที่มีความหลากหลายทางเชื้อชาติและภาษา หรือเป็นเมืองท่องเที่ยว ในพื้นที่สาธารณะ เกมอย่างหมากรุกเป็นกิจกรรมที่สามารเชื่อมต่อผู้คนได้โดยไม่ต้องคำนึงถึงเชื้อชาติและภาษา ใครที่เข้าใจระบบของเกมสามารถมีปฏิสัมพันธ์ทั้งการเล่นหรือชมการเล่นของคนอื่นๆ ในพื้นที่สาธารณะได้
ในระดับเมือง การมีพื้นที่เล่นหมากรุกจึงเป็นหนึ่งในสาธารณูปโภคที่ค่อนข้างคุ้มค่า ใช้อุปกรณ์น้อย มีความยืดหยุ่น และได้ผลอย่างหลากหลาย หนึ่งในความเคลื่อนไหว เช่น โครงการ The Urban Chess ในปี 2017 เริ่มต้นที่เนเธอแลนด์ เป็นโครงการริเริ่มติดตั้งโต๊ะหมากรุกโดยเริ่มจากสวนในเมืองอูเทร็กต์ จนในปี 2021 มีการประเมินว่าอย่างน้อย 40 เมืองของเนเธอร์แลนด์ที่ติดตั้งโต๊ะหมากรุกและประเทศอื่นๆ เช่นสเปน เบลเยี่ยม ไปจนถึงอูกันด้าก็รับความคิดดังกล่าวไปใช้ในพื้นที่สาธารณะของตัวเองด้วย
โต๊ะหมากรุกรวมถึงพื้นที่เล่นเกมนับเป็นอีกหนึ่งกิจกรรมที่เมือง หรือเราเองทำในพื้นที่สาธารณะได้ ในช่วงที่เราเริ่มกลับเข้าสู่ภาวะปกติ การเล่นเกมหรือเล่นหมากรุกอาจเป็นกิจกรรมที่ช่วยเชื่อมโยงผู้คนเข้าหากัน ช่วยตัดข้ามกำแพงของอายุ เพศ และภาษา เป็นพื้นที่สำหรับผู้สูงอายุที่จะได้ฝึกฝนความคิดและได้มีกิจกรรมคลายเหงา รวมถึงได้เชื่อมต่อกับคนวัยต่างๆ กิจกรรมเล็กๆ อาจทำให้บรรยากาศของสวนและเมืองสดใส น่าสนใจ และดูคมคายสนุกสนานได้ไปพร้อมกัน
อ้างอิงข้อมูลจาก
