COVID-19 ภาวะฉุกเฉินครั้งแรกของชาวญี่ปุ่นหลังสงครามโลกครั้งที่สอง

โรคระบาดกับนิสัยคนรักสะอาดแบบชาวญี่ปุ่นในโตเกียว

สำหรับคนที่มาเที่ยวญี่ปุ่น หลายคนคงเห็นเป็นประจำที่ชาวญี่ปุ่นมักจะสวมหน้ากากอนามัยอยู่เสมอ ไม่ว่าจะฤดูไหนก็ตาม ถ้าพวกเขารู้สึกป่วย เป็นหวัดหรือแม้แต่ภูมิแพ้ ก็มักจะสวมหน้ากากอนามัยก่อนเสมอ นี่เป็นมารยาททางสังคมหรือธรรมเนียมปฏิบัติของชาวโตเกียวและชาวญี่ปุ่นทั่วประเทศ ตั้งแต่มีการระบาดของโรคนี้เมื่อเดือนธันวาคมปีที่แล้วจนกระทั่งเดือนมกราคม คนญี่ปุ่นก็เริ่มใส่หน้ากากอนามัยมากขึ้นกว่าเดิม จนกระทั่งมีข่าวเรือ Diamond Princess ยิ่งกระตุ้นให้ชาวญี่ปุ่นระมัดระวังและสวมหน้ากากอนามัยมากขึ้นไปอีก เริ่มมีการรณรงค์การล้างมือเพิ่มมากขึ้น มีการวางสเปรย์แอลกอฮอล์หน้าร้านอาหารหรือร้านขายของเพิ่มขึ้นอย่างที่ไม่เคยมีมาก่อน ซึ่งในตอนนั้นชาวโตเกียวจะกลัวมากว่าถ้าไม่สามารถคุมโรคระบาดได้จะทำให้โตเกียวไม่สามารถจัดโอลิมปิกได้ทัน การตื่นตัวของชาวญี่ปุ่นกับการระบาดช่วงแรกทำให้จำนวนผู้ติดเชื้อนอกเหนือจากเรือ Diamond Princess ในโตเกียวและทั่วประเทศเพิ่มขึ้นอย่างช้าๆ ต่างจากประเทศอิตาลีและสเปนในช่วงเวลาเดียวกันที่มีการเพิ่มขึ้นแตกต่างกันมาก

ฮานามิ 2020…ดอกไม้ที่มากับการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ของโตเกียว

ใครจะรู้ว่าการชมดอกซากุระในปีนี้จะเป็นสาเหตุส่วนหนึ่งที่ทำให้จำนวนผู้ติดเชื้อโควิดในโตเกียวกลับมาเพิ่มขึ้นอีกครั้ง ทั้งที่ก่อนหน้านี้ก็ได้มีการเตือนจากทางการให้งดฮานามิหรือการชมดอกซากุระแบบเดิมๆ ที่เรามักจะเห็นชาวญี่ปุ่นนั่งใต้ต้นซากุระสังสรรค์กัน หนุ่มสาวที่ไม่สนใจการตักเตือนของทางการก็ยังมารวมตัวกันแบบเดิมและนั่นเป็นสาเหตุที่เกิดการแพร่เชื้อไวรัสและส่งต่อให้คนในครอบครัวที่บ้าน จนจำนวนผู้ป่วยโควิดในโตเกียวเพิ่มขึ้นทะลุ 1000 คนในช่วงเวลาแค่ 2 สัปดาห์ จนนำไปสู่มาตรการต่างๆ ที่ไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อนในโตเกียว

การขอร้องอย่างสุภาพแบบชาวญี่ปุ่น กับภาพการเปลี่ยนแปลงในโตเกียวที่คุณไม่เคยเห็นมาก่อน

หลังจากที่มีจำนวนผู้ติดเชื้อไวรัสเพิ่มมากขึ้นจนผู้ว่าราชการจังหวัดโตเกียวต้องออกมาขอร้องชาวโตเกียวครั้งใหญ่ให้อยู่ในบ้านช่วงวันหยุด สิ่งที่เปลี่ยนแปลงในช่วงข้ามคืนคือ ในย่านที่คนพลุกพล่านอย่างชิบูย่า ชินจุกุ มีวัยรุ่นและผู้คนเดินน้อยลงอย่างไม่เคยเห็นมาก่อน เงียบจนเจ้าฮาชิโกะ รูปปั้นสุนัขพันธุ์อากิตะที่ชิบูย่าไม่มีคนไปถ่ายรูปด้วย ผู้โดยสารบนรถไฟเบาบางลงอย่างมาก ร้านอาหารมีลูกค้าเข้าร้านน้อยลง มีการจัดที่นั่งรับประทานอาหารในร้านให้นั่งห่างกันและมีการใช้บริการส่งอาหารเพิ่มมากขึ้น การซื้อของในร้านสะดวกซื้อก็จะมีการระบุจุดยืนรอชำระเงินให้ลูกค้าแต่ละคนยืนห่างกันอย่างน้อย 1 เมตร ห้างสรรพสินค้าในโตเกียวปิดเร็วขึ้นรวมทั้งร้านขายเครื่องไฟฟ้าในย่านอากิฮาบาระชินจุกุก็ปิดเร็วขึ้นเช่นกัน

การป้องกันเมื่อสาย…ยังดีกว่าไม่ป้องกันเลย

การขอร้องแบบสุภาพจากผู้ว่าราชการจังหวัดโตเกียวมีอย่างต่อเนื่อง แต่ก็ไม่สามารถฉุดรั้งการเพิ่มจำนวนผู้ติดเชื้อไวรัสได้ทัน มีผู้ติดเชื้อรายใหม่เพิ่มขึ้นและมีการเสียชีวิตของผู้ป่วยสูงอายุทุกวัน จนนายกรัฐมนตรีชินโสะ อาเบะต้องประกาศภาวะฉุกเฉินของประเทศเมื่อวันที่ 7 เมษายนโดยมีผลเฉพาะ 7 เมืองใหญ่ที่มีผู้ติดเชื้อมากได้แก่โตเกียว คานากาวะ ชิบะ ไซตามะ เฮียวโกะ โอซาก้า ฟูกูโอกะ การควบคุมในภาวะฉุกเฉินแบบญี่ปุ่นไม่เหมือนแบบประเทศอื่นและไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อนนับจากหลังสงครามโลกครั้งที่สอง หลักๆ ยังเป็นการขอร้องที่ปลุกความรู้สึกให้ชาวญี่ปุ่นปฏิบัติเพื่อประโยชน์ส่วนรวมของคนในประเทศ สิ่งอำนวยความสะดวกสาธารณะยังเปิดให้บริการ เช่น รถไฟ ซุปเปอร์มาร์เกต ขอร้องให้ประชาชนอยู่กับบ้าน ทำงานที่บ้าน ลดการออกมาติดต่อคนภายนอก หลีกเลี่ยงการเดินทางไปสถานที่แออัด

ในช่วงแรกที่มีข่าวว่าจะมีการประกาศภาวะฉุกเฉิน สิ่งสำคัญที่ทุกคนต้องรีบทำคือการกักตุนอาหาร สิ่งที่เห็นอย่างรวดเร็วคืออาหารสด ข้าวสาร ในซุปเปอร์มาร์เก็ตถูกชาวโตเกียวซื้อไปเกลี้ยงแผง ชาวโตเกียวหลายคนต้องเดินทางไปซื้อข้าวสารในเมืองข้างเคียงเนื่องจากซื้อในโตเกียวไม่ทัน แต่ว่าโชคดีที่ในโตเกียวมีการเติมสินค้าอย่างรวดเร็วจึงไม่เกิดปัญหาการขาดสินค้าอุปโภคบริโภคแบบประเทศอื่นๆ ปากท้องเป็นเรื่องที่ชาวโตเกียวยุคนี้ไม่เคยอดอยาก

เมืองแห่งเทคโนโลยี..กับการใช้ของดีที่มีอยู่ให้เป็นประโยชน์

ความล้ำสมัยและความก้าวหน้าของเทคโนโลยีเป็นของคู่ชาวโตเกียวในทุกลมหายใจ ทุกขั้นตอนการใช้ชีวิตมักจะพบสิ่งอำนวยความสะดวกต่างๆ ได้โดยทั่วไป เทคโนโลยีใหม่ๆ ที่เกิดในช่วงนี้อาจไม่เด่นชัดมาก แต่เรียกว่าเอาความล้ำหน้าที่มีอยู่ออกมาใช้ และถือได้ว่ามีความเป็นนักคิดอยู่ในทุกลมหายใจของคนที่นี่ก็ไม่น่าจะผิด เพราะว่าตั้งแต่มีการเริ่มระบาดก็มีการจำหน่ายหน้ากากอนามัยชนิดพิเศษเพิ่มมากขึ้นที่หาซื้อในประเทศอื่นไม่ได้ หน้ากากชนิดนี้มีความสามารถในการกรองอนุภาคขนาดเล็กกว่า 5 ไมครอนหรือเรียกง่ายๆ ว่ากรองอนุภาคไวรัสได้ซึ่งคนทั่วไปที่ไม่ใช่บุคคลากรทางการแพทย์สามารถใช้ได้

เรื่องไกลตัวคนทั่วไปนิดหน่อยแต่ใกล้ตัวผู้ป่วยโควิด 19 คือด้านเทคโนโลยีเพื่อการรักษาโรคนี้ หลายคนคงยังไม่ทราบว่าบริษัทฟูจิฟิลม์ที่เราคนไทยรู้จักกันมานานนั้นมีแขนงเทคโนโลยีด้านการผลิตยาและหนึ่งในยาสำคัญนั้นคือยาชื่อ favipiravir (AVIGAN®) ซึ่งเป็นยาต้านไวรัสสำหรับรักษาโควิด 19 และมีการใช้ในประเทศไทยและทั่วโลก นอกจากยาชนิดนี้ยังมียาที่สำคัญอีกชนิดที่ใช้ในผู้ป่วยโควิด 19 ที่มีอาการรุนแรง คือ tocilizumab ผลิตคิดค้นจากบริษัทชูไกบริษัทยาชั้นนำของญี่ปุ่นที่ช่วยชีวิตคนไข้ไว้ได้มากมาย

จากเรื่องหนักๆ อีกด้านคือการใช้ชีวิตประจำวัน การจ่ายเงินซื้อของแบบไร้เงินสดเพื่องดการสัมผัสเงินที่อาจมีเชื้อไวรัสอยู่ก็มีการใช้เพิ่มมากขึ้นซึ่งมีบริการหลายช่องทาง การเปิดบริการเครือข่ายโทรศัพท์ 5G ตั้งแต่ปลายเดือนมีนาคมช่วยการติดต่อรับส่งข้อมูลไร้สายได้อย่างรวดเร็ว การทำงานที่บ้าน การประชุม การสัมนาต่าง ๆ อาศัยวิธีทางออนไลน์ทั้งเสียงและภาพเพื่องดการเดินทาง การใช้ remote desktop เชื่อมต่อกับโปรแกรมเฉพาะใน server ที่สำนักงานสำหรับงานวิจัยในมหาวิทยาลัยและบริษัทต่าง ๆ

อย่างไรก็ตามในช่วงที่มีการระบาดของโควิด 19 ชาวญี่ปุ่นคงต้องกลับมาคิดถึงสิ่งดีๆ ที่หลงลืมกันไปมาก นั่นคือการเอาใจเขามาใส่ใจเรา ความเกรงใจผู้อื่น ที่ผมพูดแบบนี้เพราะยังมีหนุ่มสาว และวัยกลางคนที่ยังคงเดินเที่ยว ไปไนท์คลับ ไปชุมนุมในย่านที่คนแออัดและเป็นต้นเหตุของการเพิ่มจำนวนคนไข้ครั้งใหม่ให้กับโตเกียวและเมืองใหญ่